آشنایی با هنر قالی بافی: مواد اولیه + مراحل بافت آن

فرش زیر پایمان یکی از ارزشمندترین وسایل منزلمان به شمار می رود. خیلی خوب است که در رابطه با این وسیله ارزشمند اطلاعاتی داشته باشیم تا ارزش این هنر را هر چه بیشتر درک کنیم. پس با قالیشویی سروش همراه باشید تا اطلاعاتی مفید در اختیارتان قرار دهد.

هنر قالی بافی مثل تمامی هنرها و صنایع دیگر پیش زمینه ای در ابداعش وجود دارد که پیش زمینه این هنر، سبدبافی، جاجیم بافی، گلیم بافی، نمد بافی میباشد.

اصالت فرش، ایرانی است و این هنر در ایران به وجود آمده است. جالب است بدانید در این هنر آیین هایی وجود دارد که یکی آنها آواز خواندن د رموقع بافت قالی است. این آیین و رسوم به این شکل است که وزن و آهنگ آواز با گره زدن بر تارها هماهنگی دارد و همچنین هجاهای آوازشان با سرعت گره زدن هماهنگی خاصی دارد. هنگام پود کشیدن آرام تر می خوانند و هنگام کوبیدن شانه سکوت می کنند چرا که خواندن با صدای کوبیدن هماهنگی ندارد.

مواد اولیه بافت فرش به شرح زیر است

• نخ چله
• خامه (نخ پشمی)
• نخ پود
• آماده سازی دار (و ابزار)
• آماده سازی نقشه مورد نظر

مراحل بافت فرش به شرح زیر است

• چله کشی
• ساده بافی
• نقشه خوانی
• پودكشی
• شیرازه پیچی كناره ها.
• كوبیدن
• پایین كشی

چله کشی

چله کشی اولین مرحله گلیم بافی چله کشی است البته مهم ترین مرحله نیز هست وبهتر است توسط فردی حرفه ای اجرا شود.

جنس نخ ها در چله کشی معمولاً از جنس پنبه است ورنگ سفیدی دارد.

چله کشی به کشیدن تارها روی قالی گفته می شود که در فاصله های معینی نسبت به هم قرار می گیرند.

چله کشی توسط دو نفر انجام میشود که یک نفر در پایین نزدیک زیردار می نشیند و دیگری مسلط بر دار می ایستد. نفر نشسته گلوله نخ را از زیر زهوار (قبل از شروع چله کشی دو رشته نخ ( با قطر بیشتر از چله – یا چند لا از نخ چله ) به فواصل دلخواه ( حدود ۲۰ سانتی متر ) و به موازات سر دار و زیر دار به پایه های عمودی دار می بندیم. در اصطلاح به این دو رشته نخ ، نخ زهوار گفته می شود. ) پایین و روی زهوار بالا رد می کند و به نفر دوم می دهد و او گلوله را از روی سردار عبور داده و به صورت مستقیم به سمت پایین هدایت می کند تا نفر نشسته آن را بگیرد.سپس نفر نشسته این بار گلوله را از روی نخ زهوار پایین وزیر نخ زهوار بالا رد می کند و مجدداً به نفر دوم می دهد.یعنی عکس دفعه قبل عمل می کند و به همین ترتیب گلوله نخ به صورت یک در میان از زیر و روی زهوارها رد می شود تا چله کشی به تعداد مورد نیاز انجام شود.
چله کشی به دو نوع فارسی و ترکی تقسیم می شود:

چله کشی فارسی: نوعی از چله کشی است که خیلی سریع انجام می شود

چله کشی تـرکـی: این نوع روند کندتری دارد ولی چون با قلاب تارها گرفته می شود دست بافنده آسیب نمی بیند و به همین دلیل از چله کشی فارسی محکم تر است.

ساده بافی:

ابتدای فرش، انجام عمل گره زدن بر روی تارها به وسیله خامه.

نقشه خوانی:

انجام عمل گره زدن براساس خانه های رنگی نقشه.

پود کشی:

(پود زیر یا ضخیم و پود رو یا نازك) و عمل كوبیدن پودها، برای انجام گلیم بافی از پود ضخیم استفاده می‌شود.

شیرازه پیچی:

برای پوشاندن سر پودهای کنار فرش و نظم بخشیدن به کناره‌ها و مهار تارهای کناری فرش بکار می رود.بعد از بافت هر رج باید شیرازه نیز به موازات قالی بافته شود.ضمناً‌ در اطراف و حواشی قالی، ضمن پوشاندن سر پودها نظم و ظرافت خاصی می دهد.

کوبیدن:

رج ها و قیچی زدن سرپرزهای اضافی.

پایین کشی:

بعد از اینکه قالی تا قسمتی کامل شد می بایست برای ادامه بافت قالی توسط بافنده ، آن را پایین کشید.برای انجام این کار وجود یک نجار کاردان (چله دوان) لازم است. در اینجا برای ادامه کار بافنده باید قسمت بافته شده قالی در پشت دار قرارگیرد که این کاررا می توان به راحتی باچرخش قالی به دور تیر های افقی بالاوپایین یا سردارو زیر دار انجام داد. به دلیل سهولت این جابه جایی ، قالی بعد ازهر بافت 30 تا 40 سانتی مترگردش می خورد. این کار تاپنج دفعه برای بافت یک قالیچه انجام می شود اما دربرخی موارد انجام این کار باعث بهم خوردگی نظم چله ها می شود و هر قدر هم وقت صرف شود کار مثل اول قرار نمی گیرد. پس هر قدر تعداد حرکت قالی کمتر باشد سلامت فرش تضمین بیشتری دارد.

تقریباً میشود گفت پایین کشی اتمام كار یك فرش بافته شده است.